Een vriendelijke jongeman heeft hem opgehaald. Hij zit naast hem en kijkt naar de jonge fietsers die zich door de zonovergoten lentedag bewegen. De auto vermindert vaart, slaat af en rijdt langzaam in de richting van een groot gebouw. De jongeman parkeert, stapt uit, loopt rond de auto, opent het portier en reikt hem de hand. “Zal ik u helpen, opa?” zegt hij met een warme stem. Aan de arm van zijn kleinzoon loopt hij ons langzaam tegemoet. Hij kijkt mij onderzoekend aan, als ik hem een hand geef. Ik leid zijn blik naar de rouwauto die 15 meter verderop staat te wachten. “Daar is uw vrouw.”, zeg ik voorzichtig. De rouwauto begint langzaam te rijden. De bloemen op de kist gloeien in het zonlicht. Zwijgend kijken we hoe de auto naar de achterzijde van het gebouw rijdt en zich daar aan ons zicht onttrekt. Hij kijkt me aan, door zijn tranen heen. Ik voel zijn verdriet en reik hem voor de tweede keer de hand. “Gecondoleerd, …. met het overlijden van uw vrouw.”
Spektakelmaatschappij
U las hierboven een fragment uit een recente uitvaart. Op het moment dat zijn vrouw overleed, woonde de hoofdpersoon twee jaar in een verzorgingshuis voor mensen met dementie. Zijn vrouw bezocht hem vrijwel dagelijks, tot enkele weken voor haar dood. Kent u het begrip spektakelmaatschappij? De Franse filosoof Debord beschreef daarmee in 1967 een samenleving waarin de consumptie van goederen een belangrijke plaats inneemt en vrijwel alles tot spektakel wordt verheven. Langzaam maar zeker heeft spektakel ook in de uitvaartbranche een plaats veroverd.
Tien jaar geleden werden de meeste afscheidsvieringen ingevuld met 3 stukken muziek en misschien een gesproken In Memoriam. Onder meer door de opkomst van internet vonden nabestaanden andere mogelijkheden om hun gevoelens voor hun ter ziele gegane geliefde uit te drukken. Met een kleurige rouwauto of een afscheidsviering bij een open kist brak men los uit de sobere Nederlandse uitvaartcultuur. Anno 2017 kiezen nabestaanden een multimediapresentatie, livemuziek of een met foto’s gedecoreerde kist om hun liefde voor de overledene te tonen. Voor sommigen blijkt zelfs een grote keuzediversiteit ontoereikend.
Een beperkte hoeveelheid prikkels
Kleurrijker, groter, moderner, zelfs sensationeler vragen sommige nabestaanden. Om verwachtingen te overtreffen? Om het verlies niet te hoeven voelen? Om de stilte niet te hoeven ervaren?
Wat de drijfveer ook is, behoefte aan spektakel bij een uitvaart staat haaks op het dagelijks bestaan van mensen met dementie. Deze mensen hebben baat bij een rustige en afgestemde communicatie, vertrouwde beelden, bekende muziek en bovenal een beperkte hoeveelheid prikkels. Een heel ‘gewone’ uitvaart is voor deze mensen vaak al overweldigend.
Mensen met dementie willen bij het leven betrokken blijven. Afscheid, verdriet en rouw horen bij het leven. Met consideratie en kennis van zaken is het meestal mogelijk om deze mensen bij een uitvaart te betrekken. Bijzonder is het om te ervaren hoe hun mogelijkheden en beperkingen de uitvaart beïnvloeden. Door de expliciete aandacht voor de wensen en noden van de dementerende nabestaande verschuift de aandacht op een heel natuurlijke wijze van vorm naar inhoud.
Beperken van prikkels leidt tot een uitvaart met minder foto’s, herkenbare muziek, meer stilte, een rustige, zorgvuldige communicatie en afgestemde ceremoniële handelingen.
Als vanzelf gaat de aandacht naar binnen.
Voor meer informatie over het werk van Sybille Wetzel en Koert Huber bezoekt u de website.