Hospice Bardo in Hoofddorp vierde eind 2021 haar twintigjarig bestaan. Het jubileum vormde een aanleiding voor een ode aan de palliatieve zorg. Specialist ouderengeneeskunde Christiaan Rhodius is sinds 2012 verbonden aan het hospice. Sinds 2016 schrijft hij het blog ‘Woorden van Bardo’ over zijn ervaringen in het hospice.
In ‘Omdat we leven’ zijn 21 van zijn blogs gebundeld, ingedeeld volgens een zestal thema’s:
Bardo, Stilte, Sterrenstof, Ambacht, Ruimte en Leven. Per thema komen er een paar blogs van Christiaan aan bod, gevolgd door reflecties van professionals, vrijwilligers en nabestaanden. Op een paar plaatsen in het boek kun je ook via een QR-code toegang krijgen tot audiofragmenten en beeldmateriaal.
‘Ongeacht de manier waarop je deze bundel of gaat (her)lezen, het hoort te schuren, te bevragen, te scherpen’, zegt Christiaan Rhodius in zijn nawoord. En Manu Keirse zegt in zijn voorwoord heel treffend: ‘Om het sterven weer te integreren in het leven van de gemeenschap moet je een taal hebben om erover te spreken. Dit boekje gaat terug naar de taal van het leven, niet de taal van scans, bloedplaatjes en witte bloedcellen.’
Patiënten die weten dat ze binnenkort gaan overlijden blijken in veel gevallen onze leraren te zijn. Zij wijzen ons op het ongemak en de machteloosheid die het ongewisse met zich meebrengt als iemand ‘in reservetijd’ plotseling toch goed reageert op een behandeling. Hoe dat een eenzaam gevoel kan geven, omdat ook naasten zich geen raad weten met dat ongewisse. Vaak wordt er een ongemakkelijk stilzwijgen ervaren, zowel vanuit de behandelaars als vanuit de naasten. Patiënten leren ons zo dat spreken over de dood goed doet en van toegevoegde waarde is. Dat het ook onderdeel behoort te zijn van goede zorg.
Ook wijzen ze ons op de onbeholpen clichés als ‘wat zie je er goed uit’(zeg dan nog maar eens dat je je helemaal niet goed voelt), of ‘beterschap’. En op hoe pijnlijk het is als mensen beginnen over iemand anders die ziek is. Of hoe een stervende aangeeft het verdriet van de achterblijvers te voelen en daar het meeste last van lijkt te hebben.
Het boekje gaat om woorden, om de taal van het sterven en de taal van de liefde. Met de woorden van de mensen die hebben bijgedragen aan het boek gaat het erom palliatieve zorg niet zozeer te zien als stervensbegeleiding maar als levensbegeleiding, een intensivering van het laatste restje leven. En om palliatieve zorg ook niet te zien als eenrichtingsverkeer van professional naar patiënt, maar eerder een intiem delen van ervaringen. Een boekje om stil van te worden.
Boek: Omdat we leven – Met zicht op het einde | Auteur: Christiaan Rhodius
Uitgeverij Lucht | 2021