Uiteindelijk, keuzes rondom het levenseinde door Mirjam Scholten
Waarom zou iemand dit boek lezen? Dat vroeg ik me tijdens het lezen van de eerste vier hoofdstukken regelmatig af. Ik moest me daar echt doorheen bijten en legde het soms maanden weg. Deze hoofdstukken gaan over de totstandkoming van de wet die euthanasie en hulp bij zelfdoding mogelijk maakt. Er zijn twee verschillende manieren om voortijdig te mogen sterven, wanneer sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Bij euthanasie geeft een arts jou een dodelijke injectie (een sterk slaapmiddel en daarna een sterke spierverslapper waardoor de ademhaling stopt). Hulp bij zelfdoding betekent dat de arts jou een dodelijk drankje aanreikt dat je zelf inneemt.
Dit boek behandelt op een objectieve maner de geschiedenis, de redenen, de ethiek, de wet, de praktijk en de diverse overwegingen van voortijdig sterven. Heel nuchter en in heldere taal beschrijft de auteur als een expert alles wat de lezer maar zou willen weten.
In de loop van hoofdstuk vijf raakte ik echt geïnteresseerd. Ik wilde het boek zeker uitlezen. Waarom? Omdat daarin de menselijke dilemma´s duidelijk worden. Dat artsen zijn opgeleid om te genezen, dus niet om te doden, en tijd nodig hebben om die omschakeling te kunnen maken. En om weer bij te komen. Zo vertelt een arts dat vier keer per jaar euthanaseren voor hem het maximum is wat hij aankan. En dat hij de rest van de dag niet meer kan werken en ontspanning zoekt. ´Soms beneem je iemand het leven die een spil is in de familie, een persoonlijkheid die heel erg gemist zal worden. Dat is dan best zwaar.´ Dezelfde arts maakte elders mee dat kort na het sterven de kroketten rondgingen. Een mens moet toch eten, vond de familie. ´Ach ja, waarom ook niet. Dood hoort bij het leven en euthanasie inmiddels ook´, zo filosofeerde de arts in zichzelf. Hij voelt zich soms meer een ceremoniemeester dan een arts.
Hoofdstuk zes gaat over zelfbeschikking. Hoe iemand zelf een einde aan zijn leven kan maken. De auteur legt uit hoe je kunt versterven (ophouden met eten en drinken) en dat je dan recht hebt op verzorging. Ze vertelt ook dat je een dodelijk drankje kunt nemen en waar je het kunt kopen. Of dat je helium kunt inhaleren. Mensen gebruiken deze methoden wanneer ze nog gezond zijn en toch dood willen. De auteur benadrukt dat het belangrijk is om anderen in te lichten over je doodswens en er met je huisarts over te praten. Omdat je mogelijk een depressie hebt, die weer kan verdwijnen. En om te voorkomen dat anderen jou plotseling dood aantreffen. Zelfdoding kan volgens de auteur op een rustige manier gaan waar de familie een goed gevoel aan kan overhouden.
Verder in het boek behandelt de auteur diverse wilsverklaringen, waaronder de niet-reanimeren verklaring. Belangrijk voor 70-plussers waarvan slechts acht procent een reanimatie overleeft, vaak gevolgd door een veel mindere kwaliteit van leven. De dilemma´s van dementie en coma worden ook duidelijk. Voor beide geldt dat de arts geen euthanasie mag uitvoeren, ook al heeft iemand eerder een wilsverklaring getekend.
Na alle nuchtere heldere uitleg snak ik als lezer naar nuancering. Ik mis het lot van de achterblijvenden. Gelukkig schrijft de auteur een nawoord. Daarin komt kort maar duidelijk de andere kant van de eigen wil en zelfbeschikking aan de orde. Zoals de innerlijke ruimte die een mens kan ontwikkelen om zijn jeugd en gezondheid los te laten zonder daar ongelukkig van te hoeven worden. Met een oproep van hoogleraar zorgethiek Carlo Leget aan de media om ook die andere kant te belichten. Zodat de oude en vaak zieke mens beseft dat hij of zij erbij hoort in onze samenleving en zich niet overbodig hoeft te voelen.
De grootste waarde van dit boek is dat de auteur er ruimschoots in is geslaagd het sterven te ontdoen van de angst die vrijwel iedereen er voor heeft. Ik peins niet over zelfdoding of euthanasie maar kreeg er bijna zin in na het lezen van dit buitengewoon geruststellende boek. Voor mensen die zich vragen stellen over hun levenseinde is het boek zeker inspirerend.
Anne Gouweloos