Inmiddels ligt het eerste symposium van het Landelijk Expertisecentrum Sterven achter ons. Met maar liefst meer dan 400 aanmeldingen was het symposium op voorhand al geslaagd. Terugkijkend kunnen we dat alleen maar bevestigen. We hebben veel positieve reacties ontvangen. Enkele minpuntjes zijn er ook, die we zeker zullen evalueren.
Sterven is een wezenlijk onderdeel van het leven. Deze middag stonden we stil bij de gelaagdheid van het stervensproces dat een lichamelijk, emotioneel, mentaal en geestelijk proces is. Dat maakt dat het telkens een uniek gebeuren is. Herkennen we deze lagen in onszelf en in de ander? Van heel zichtbaar en tastbaar wordt het proces steeds subtieler en verfijnder. En dat brengt ons bij de levenseinde-ervaringen. Ervaringen die ons bewust maken dat sterven ook een wonderbaarlijk en mysterieus proces is.
Sterven, onderdeel van het leven
Professor Casper Van Eijck is gespecialiseerd in alvleesklierkanker en verbonden aan het Erasmus MC in Rotterdam. Hij pleit ervoor dat artsen niet alleen behandelen, maar overgaan op stervensbegeleiding als behandeling niet meer mogelijk is. Met recht een pionier in zijn metier.
Een verhaal met ontegenzeggelijk een medische insteek op het fysieke niveau. Door een betrokken arts. Zijn bijdrage maakt duidelijk dat er nog een lange weg te gaan is om de mens als een gelaagd wezen te zien die in het proces van sterven aandacht vraagt op alle niveaus. Hulde aan Casper van Eijck voor zijn inspanningen in de medische wereld.
Sterven, een emotioneel proces
Als onzekerheid onaanvaardbaar is, verandert ze in angst, aldus Eckhart Tolle. Gevoelens die in ons leven onderdrukt worden, kunnen zich op ons sterfbed aan ons opdringen. Kan zingen helpen om de stroom op gang te houden? Jan Kortie, stembevrijder en directeur van de Academie voor Stembevrijding in Amsterdam, nam de deelnemers mee naar een grotere vrijheid. Want wat hebben sterven en zingen met elkaar te maken? Juist ‘loslaten’. Natuurlijk is er een enkeling die niets heeft met zingen of het simpelweg ongemakkelijk vindt. En dat is helemaal niet erg want zangeres Esther Kruiter zette in haar welkomstlied de toon voor een hartelijk en diep gevoeld welkom aan iedereen:
Welkom hier…..Voor een traan, voor de rust of gewoon voor het plezier
Ik ben nieuwsgierig en we zien het wel…. Je bent zo welkom hier.
Sterven, het overdenken waard
In de filosofie heeft tot nu toe de eigen sterfelijkheid centraal gestaan: Memento Mori. Maar voor de achterblijvers (en dat zijn wij levenden nu eenmaal allemaal) is het vooral de opgave om goed om te gaan met het sterven van onze naasten, van onze geliefden. In haar lezing ging Babs van den Bergh, filosoof, weduwe van voormalig Denker des Vaderlands René Gude en auteur van ‘Wat kan mij gebeuren?’, in op haar leven met René Gude vanaf de eerste aankondiging van de botkanker waaraan hij zeven jaar later zou overlijden.
Babs van den Bergh wist op een mooie, kwetsbare manier deelnemers te beroeren en ook de voorgelezen passages uit haar boek hebben deelnemers geïnspireerd en geraakt.
Sterven, een wonderbaarlijk gebeuren
Tot slot nam Ineke Koedam, oud-hospicecoördinator en initiatiefnemer en voorzitter Landelijk Expertisecentrum Sterven de deelnemers mee in de werkelijkheid van stervenden.
Ineke Koedam deed namens de vooraanstaande neuropsychiater Peter Fenwick (UK) in Nederland onderzoek naar ‘end-of-life-experiences’. Zij vertelde over deze subtiele en troostrijke ervaringen die zonder uitzondering wonderbaarlijk zijn en die lijken te duiden op een overgang naar een andere vorm van bestaan.
Met heel haar hart pleit Ineke Koedam ervoor om openheid en begrip te ontwikkelen voor dit soort ervaringen. Het helpt ons om mee te bewegen in de veranderende beleving en behoeften van stervenden. Het helpt ons om onze naasten nabij te zijn, ook in hun donkerste uren. En niet onbelangrijk, de ervaringen reiken ons inzichten aan over wie wij ten diepste zijn.
Het symposium kwam tot een afronding met het wonderschone lied Ken je mij?, gezongen door Esther Kruiter.
Dank
Dank aan allen die het symposium Aandacht voor Sterven bezochten. In de eerste plaats de deelnemers, die zich massaal hadden ingeschreven, voor hun aandacht en betrokkenheid bij het proces van sterven. Verder onze vrijwilligers voor hun enthousiasme waarmee ze als vanzelfsprekend zorgden dat alles op rolletjes liep. De ambassadeurs en vrienden van onze Stichting voor hun warme betrokkenheid en (financiële) steun. De aanwezige leden van ons CvA, onze relaties, de dagvoorzitter , sprekers en zangeres. En niet te vergeten de medewerkers van Congressen MetZorg.
Ieders bijdrage heeft het symposium tot een bijzonder en memorabel event gemaakt!