In oktober 2019 startte ik met de Intensive ‘ Omgaan met sterven’ bij het Landelijk Expertisecentrum Sterven. “Waarom heb je voor déze opleiding gekozen?” vroegen mensen mij als ik ze vertelde dat ik zaterdag ‘naar school’ ging. Ik vroeg mezelf vooral af hoe ik de opleiding praktisch gezien zou kunnen combineren met mijn werk als zelfstandig uitvaartbegeleider. Mijn werk is immers slecht planbaar en de behoeften en de wensen van de families geef ik altijd prioriteit boven mijn eigen plannen. Tóch wilde ik de opleiding graag doen en vond ik ook dat ik mezelf de ruimte hiervoor moest gunnen.
Ik ben uitvaartbegeleider geworden omdat ik van betekenis wil zijn voor mensen in tijden van verlies, want ik geloof erin dat een persoonlijk en mooi afscheid mensen verder helpt. Door goed naar mensen te luisteren, de tijd te nemen, rust en ruimte te creëren, vullen we samen met aandacht een betekenisvol en passend afscheid in. Ik hoor dat ook van mensen terug, dat het helpt als ze met een goed gevoel terug kunnen kijken op het afscheid. Maar dan hebben we het over het afscheid ná het verlies van een dierbare. En, wanneer het overlijden niet plotseling plaatsvindt, is het afscheid veelal een al langer lopend proces.
Gaandeweg hoorde ik meer en meer ervaringen van naasten, vlak na het overlijden van hun dierbare, over hoe het proces van sterven was gegaan en wat dat voor hen en hun dierbare betekende. Heel verschillende ervaringen, die óók bepalend zijn voor hoe men verder gaat na het verlies.
En ook vooraf, wanneer ik een voorbespreking heb bij iemand die niet lang meer te leven heeft hoor ik veel verschillende ervaringen. Soms mag ik dan betrokken zijn bij het proces van sterven én het proces van afscheid nemen zoals iemand dat met zijn of haar naasten meemaakt. Soms deelt iemand zijn angsten, twijfels of vragen.
Door mijn ervaringen als uitvaartbegeleider kreeg ik de behoefte om, naast aandacht voor afscheid, ook aandacht voor sterven te ontwikkelen. Op zoek naar verdieping en ontwikkeling ging ik vooral af op mijn intuïtie en koos ik voor de intensive ‘Omgaan met sterven’ op post-HBO niveau.
En nu, juni 2020, blik ik terug. Ik heb de afgelopen negen maanden een waardevolle ontdekkingsreis in het landschap van ‘omgaan met sterven’ afgelegd. Een reis zonder bestemming, waarbij het draait om de reis. Om het ontdekken van het landschap en hoe daar de weg in te vinden. En die weg is steeds weer anders. In een landschap waar ik wel een kaart van heb, wat ik een beetje kende en waar ik al veel routes in heb gelopen. Ik heb de kaart beter leren lezen, het landschap verder verkend. Ik heb geleerd dat er oneindig veel routes zijn, het landschap gedurende de reis kan veranderen en de omstandigheden soms grillig en onvoorspelbaar zijn. Ieder persoon heeft zijn eigen weg in dit landschap te gaan en ontdekt daarbij wie hij ten diepste is. Er zijn paden die heel zwaar en moeilijk zijn. Soms te moeilijk misschien? Er kan een enorme strijd op de paden van het landschap zijn. En als het lijden op de route niet meer uit te houden is, wordt er naar andere paden gezocht. Anderzijds zijn er plekken die wijds uitzicht en mooie inzichten geven. Die er om vragen stil te staan. Die zorgen voor dankbaarheid, liefde, bezinning, hoop, verzoening, eigenheid, overgave, troost en veiligheid. En leiden van angst naar vertrouwen.
Hoe belangrijk is het om in dit landschap te luisteren, de rust te bewaren en er te zijn. Als ankerpunt of houvast, om stervenden en hun naasten te helpen vertrouwen te hebben. Dat er geen goed of fout is. Ik ben me ervan bewust hoe belangrijk het is om onderweg stil te staan, om me te laten inspireren. Om, om me heen te kijken of juist mijn ogen te sluiten en alleen te voelen. Goed te voelen, omdat tijdens de reis mijn vertrouwen in mijn intuïtie verder is gegroeid. En goed te voelen om de balans in mezelf te bewaren. In het proces van (naderend) afscheid, loop ik in vertrouwen een stukje mee met wie daar behoefte aan heeft. Ik ben blij dat ik mezelf deze ontdekkingsreis heb gegund.