‘Bent u niet in de gelegenheid om fysiek afscheid te nemen van een dierbare? Ga dan rustig zitten en richt uw aandacht op de stervende. Vertel hem of haar dat het goed is dat hij of zij deze aarde verlaat. Denk aan prettige momenten die u samen heeft meegemaakt. De stervende is in deze fase zeer gevoelig en kan gedachten en gevoelens die u uitzendt opvangen. Als u wel aanwezig bent bij de stervende en u wilt het proces niet verstoren, dan kunt u ook bovengenoemde gedachten uitzenden.’ Dat zeggen ervaringsdeskundigen mevrouw Trix van der Zee en de heer Cees J. Verhagen.
Onderbuikgevoel
‘Het bovenstaande is gebaseerd op het gegeven dat er naast fysieke kenmerken ook emotionele kenmerken in het leven van een mens zijn. Gevoelens, niet tastbaar of visueel, die we allemaal kennen en die overgedragen kunnen worden. Denk hierbij aan radiogolven. Je ziet ze niet en kan ze niet aanraken, maar ze zijn er wel.
Denk ook eens aan gezegden als onderbuikgevoel, op je klompen aanvoelen, aan je water voelen, hij voelt dat goed aan, en meer van dit soort uitspraken. De meeste vinden hun oorsprong in een tijd waarin de mens dichter bij de natuur stond. In plaats van natuur is het wellicht beter om te spreken van de omgeving waarin men leeft. Groots gezien het universum.
Bewust in contact zijn
In de huidige maatschappij is het uiterlijk bezig zijn zo belangrijk geworden dat er geen tijd is om innerlijk te voelen. Dit fenomeen staat het afscheid nemen, zoals wij dat voorstaan, in de weg. Een voorwaarde voor het afscheid nemen op gevoel is dat de zender en ontvanger bewust met elkaar contact hebben. Niet alleen op het moment dat het stervensproces zijn intrede doet maar al eerder. Het gaat erom ‘in-relatie’ te zijn. Afscheid (nemen) moet dan ook gezien worden als onderdeel van het einde van het visueel waar te nemen levensproces; het sterven.
Acceptatie
Een onderdeel van het op deze manier afscheid nemen, is het accepteren van de situatie zoals die is. Gebruik je energie in positieve zin door te relativeren in plaats van je te verzetten tegen de omstandigheden.
Aansluitend kan gesteld worden dat degene die afscheid neemt van de stervende, dit ook ten volle accepteert. Hiermee willen we zeggen dat voorkomen dient te worden dat het proces van sterven wordt verstoord door acties van de ander. Acties die ertoe leiden, dat de stervende teruggebracht wordt in de realiteit. Met andere woorden, de stervende kijkt vooruit maar wordt teruggebracht in het heden, en zelfs in het verleden. Dit terugbrengen is ongewenst als men respect heeft voor de stervende die zich in een proces bevindt waar slechts hij of zij deel vanuit maakt. En veronderstel niet “dat het toch niet gehoord wordt” als men tijdens het proces van weggaan met elkaar praat. Ook dit werkt verstorend voor die mens.
Actief meegaan in het proces
Ervaar het niet als een gemis, dat er geen fysiek contact is als de stervende zijn weg gaat. Verwar dit niet met passief en afstandelijk zijn. Je kunt actief meegaan in het proces van de stervende door te denken, letterlijk, aan de fijne dingen die de stervende heeft meegemaakt of gedaan heeft in zijn of haar leven. De stervende is zich tijdens het proces van sterven wel degelijk bewust van zijn omgeving. Niet in fysieke zin maar zeker gevoelsmatig. En niet alleen in zijn of haar directe omgeving maar ook op afstand. De stervende volbrengt zijn leven op aarde en gaat rustig verder, waar en hoe dat ook mag zijn. Heb er vrede mee.
Om op bovengenoemde manier naar het proces van sterven en afscheid nemen te kijken, kan het voor hen die achterblijven ook vaak een goed gevoel geven.’
Met dank aan mevrouw Trix van der Zee en de heer Cees J. Verhagen