Aanstaande dinsdag, 24 mei is het de Dag Aandacht voor Sterven. Precies op deze dag organiseren het Landelijk Expertisecentrum Sterven, Bureau MORBidee en Carend in samenwerking met SIRE een online talkshow over de nog lopende campagne van SIRE: De Dood. Praat erover. Niet eroverheen.
De avond begint om 20.00 uur en u bent van harte uitgenodigd deze bij te wonen. Er is veel mogelijkheid tot interactie. De opbrengst van deze avond komt ten goede aan de bloemenactie voor alle hospices in Nederland.
In de aanloop van deze interessante avond met sprekers als voorzitter van SIRE, Lucy van der Helm, voorzitter van het KWF, Johan van der Gronden, longarts Sander de Hosson en journalist Rob Bruntink praten we alvast voor met Ineke Visser. Zij is voorzitter van het Landelijk Expertisecentrum Sterven én een van de intiatiefnemers van deze belangrijke campagne die in haar ogen zeer noodzakelijk was.
De SIRE campagne ‘De Dood. Praat erover, niet eroverheen.’ heeft veel losgemaakt in Nederland. Als voorzitter van het Landelijk Expertisecentrum Sterven ben je nauw betrokken geweest bij deze campagne.
Waarom was hij nodig?
In onze moderne, Westerse samenleving bestaat veel ongemak en angst als het gaat om sterven en de dood. Eigenlijk is dat helemaal niet zo vreemd. Wij hebben de dood naar de rand van ons bestaan gedirigeerd. En ik geloof dat het niet eens zo bewust gebeurt. Maar wij zijn nu eenmaal gewend geraakt aan de mogelijkheden die er zijn om langer te leven. We worden met z’n allen ouder, we sterven later en vaker in een ziekenhuis of zorginstelling. Daar waar enkele decennia geleden de kinderen nog om de kist speelden als iemand thuis werd opgebaard, is sterven én sterfelijkheid uit ons blikveld geraakt. Het gevolg is angst, in al z’n gradaties, en vermijding.
Wij benaderden SIRE – stichting Ideële Reclame – omdat zij thema’s aan de orde stelt om in onze samenleving bespreekbaar te maken en te agenderen bij burgers, opinieleiders en besluitvormers. SIRE wil met haar campagnes mensen aanzetten tot denken over kwesties die weinig tot geen aandacht krijgen maar dit wel verdienen.
Met Lucy van der Helm, directeur SIRE, spraken wij over het belang van tijd, aandacht en ruimte voor het stervensproces en over wederzijdse nabijheid als een naaste stervende is. Het verlies van een dierbare went nooit, laten we daar niet lichtzinnig over doen. Toch blijkt samen toegroeien naar het levenseinde iedere keer weer een wezenlijke en betekenisvolle periode in een mensenleven. Zo kan naast verdriet en gemis ook dankbaarheid voor het geleefde leven ontstaan en kunnen gedachten als ‘had ik maar’ worden voorkomen. Aan tafel bij SIRE werd onmiddellijk duidelijk: ons pleidooi valt goed. SIRE laat zich vanzelfsprekend voeden en inspireren door individuen en organisaties in de samenleving maar werkt nooit in opdracht van organisaties. De stichting verzint het thema meestal zelf en voert altijd haar eigen campagne. Dat ons thema werd overgenomen is eigenlijk een unicum, en zegt tegelijkertijd veel – zo niet alles – over waarom de campagne nodig was.
Wat doet het Landelijk Expertisecentrum Sterven precies?
Primaire drijfveer voor oprichting van het expertisecentrum was om iets naast de medicalisering van het sterven te zetten. Een tendens overigens die ik helaas ook zie in de palliatieve en terminale zorg. Mijn achtergrond in de hospicewereld leerde mij hoe kostbaar en wezenlijk het proces van sterven is voor ieder mens. Sterven is een gelaagd proces en gebeurt aan ons maar we lijken het te willen regisseren, te willen beheersen en te managen. Angst voor wat komt en verzet tegen wat er gaande is, vergroot het lijden. Wat wij doen is op grote schaal kennis en wijsheid beschikbaar maken zodat we weer leren omgaan met sterven. Daarmee hopen we een cultuuromslag te bewerkstelligen. Een cultuuromslag van angst naar vertrouwen. Vertrouwen dat sterven – met elkaar – te doen is vanuit het bewustzijn dat sterven niet slechts een fysiologisch gegeven is maar een spiritueel en relationeel proces. Inmiddels weten wij ons in die visie gesteund door een groep van internationale onderzoekers die begin dit jaar een rapport uitbracht ‘The Value of Death: bringing death back into life’, dat werd gepubliceerd in de Lancet. ‘
Wat wij doen is de weg vrijmaken voor een nieuw verhaal over sterven. Wij richten ons daarbij op (zorg)professionals met onder andere onze geaccrediteerde intensive ‘Omgaan met Sterven’ op post-hbo niveau maar ook op het algemeen publiek met het magazine DREMPEL over leven met sterven, onze overige publicaties, handreikingen en verhalen ter inspiratie op onze website. Daarnaast hebben wij een telefoonlijn voor mensen die zorgen of vragen hebben en graag met een professional van ons willen praten.
Was de campagne succesvol?
Je gaf al aan Sander dat de campagne veel heeft losgemaakt in Nederland. Ik weet dat bij SIRE veel reacties zijn binnengekomen en ook wij kregen mails van mensen die reageerden op spotjes en of hun verhaal kwijt wilden. Een mooie aanleiding voor ons om in contact te treden. Ik ben ervan overtuigd dat deze campagne zal bijdragen aan verdere bewustwording. Bewustwording dat vermijding van het gesprek over sterven en de dood het lijden vergroot. De ‘dooddoeners’ hebben in deze campagne een belangrijk functie. We hebben ze immers allemaal wel eens gebruikt. Die herkenning leidt tot bewustwording en dat is precies wat SIRE beoogt met haar campagne. Ik denk dat wij dus wel mogen concluderen dat de campagne succesvol was.
Wat zijn de vervolgstappen? Hoe creëren we meer ruimte om over de dood te praten bij de maatschappij, maar ook in het zorgveld?
Daar waar de SIRE campagne op enig moment formeel is afgelopen gaan wij, net als vele andere organisaties en individuen, onverminderd voort. Voor mij is het van belang het sterven uit de medische hoek te halen, het liefst ook uit de politiek, en weer terug te geven aan de gemeenschap. Het delen van verhalen en gesprekken over de dood zouden moeten worden aangemoedigd om bredere publieke gesprekken en acties mogelijk te maken in de maatschappij. En tegen zorgverleners zou ik willen zeggen: doe kennis op en ontwikkel je eigen wijsheid over de gelaagdheid van het proces van sterven. Hoe vertrouwder jezelf bent met alle aspecten van sterven, hoe meer vertrouwen en veiligheid je de stervende en zijn of haar naasten te bieden hebt.