‘Veel mensen vinden het proces van verbranden bij crematie of oplossen in water en chemicaliën bij resomeren een heftig en ingrijpend proces dat vervolgens ook nog veel belastend materiaal achter laat, zoals uitstoot en vervuild water. Met veraarden vallen die aspecten weg en is het een rustig en natuurlijk proces waarin ons lichaam in 40 dagen een voedingsbodem kan worden voor nieuw leven.’ Waarom zou je kiezen voor veraarden? En hoe werkt het? Wij gaan in gesprek met Immanuel Baan, uitvaartbegeleider en initiatiefnemer van Stichting Veraarden.
Sterven en dood hebben een belangrijke plek in jouw werk als uitvaartbegeleider. Waar komt die belangstelling vandaan?
Ik ben opgegroeid met het beeld dat de dood onderdeel is van het leven. Dat het leven niet eindigt met de dood maar de dood een overgang is naar een andere wereld. Mijn ouders verloren hun eerste kindje drie dagen na de geboorte en in ons gezinsleven was mijn oudste broer altijd aanwezig op belangrijke momenten en in de gesprekken. Hij was op afstand een bijzonder onderdeel van het gezin. Ook beleefde ik als kind in de natuur dat het einde van het leven een nieuw begin betekent in een andere vorm. Je ziet dat zo mooi in de seizoenen. Toen ik op de middelbare school een werkstuk moest maken over een thema uit een boek, koos ik het boek ‘Terugkeer uit de dood’ van George Ritchie. Het fascineerde mij dat het beeld waar ik mee was op gegroeid en wat voor mij een waarheid was die ik eigenlijk niet kon uitleggen, door een wetenschapper was ervaren en in duidelijk begrijpbare taal werd beschreven. Het duurde vervolgens nog 25 jaar voordat ik na een lange omweg in mijn leven op dit pad terugkwam en uitvaartbegeleider werd.
Wil je iets vertellen over jouw eerste ervaring met de dood?
Er zijn twee herinneringen uit mijn kindertijd die mij blijven fascineren. Als kind van 7 jaar maakte ik mee dat mijn ouders een dierbare vriendin verloren. In de dagen na het overlijden heb ik er alles aan gedaan om mee te mogen gaan naar de uitvaart. Dat was in die tijd hoogst ongebruikelijk. Tot op de dag van vandaag weet ik niet waarom ik toen die sterke wens had. Ik ben uiteindelijk na veel moeite mee gegaan en ben bij de uitvaart aanwezig geweest.
Een andere ervaring is dat mijn opa overleed toen ik 11 jaar was. Ik herinner mij dat we met ons gezin op de ochtend na zijn overlijden naar zijn huis gingen waar hij in zijn kamer opgebaard lag. Ik herinner mij dat ik hem niet herkende toen ik hem zag liggen. Het leek voor mij alsof er iemand anders lag. Zo anders zag dat levenloze lichaam eruit.
Ben je anders in het leven komen te staan door jouw opgedane kennis en ervaring met uitvaartbegeleiding?
In mijn werk als uitvaartbegeleider begeleid ik families en naasten in die bijzondere tijd van afscheid nemen. Tijdens de gesprekken met de naasten over het leven van hun dierbare en het proces van sterven en afscheid nemen kom ik steeds vaker situaties tegen die wij in onze cultuur in de afgelopen decennia ‘toeval’ zijn gaan noemen. Dit toeval vindt vaak op zo’n mooie betekenisvolle manier plaats dat naasten het niet meer als toeval zien maar als een teken van betrokkenheid van een andere wereld. Door deze zogenaamde toevalligheden – die in hele kleine praktische zaken kunnen terugkomen of juist in het overzicht van het hele voorbije leven – merk ik dat ik persoonlijk steeds meer ga vertrouwen op een meewerken van die andere wereld in ons leven.
Jij bent de initiatiefnemer van Stichting Veraarden. Wat is veraarden? Hoe werkt het?
We hebben Stichting Veraarden opgericht met een aantal initiatiefnemers om een duurzaam en natuurlijk alternatief te bieden voor begraven of cremeren en in de toekomst resomeren. Veraarden is een gecontroleerd proces waarin het lichaam van de overledene in 40 dagen wordt omgezet tot vruchtbare aarde. Zo kunnen we ook na onze dood iets bijdragen aan het herstel van onze aarde.
Na het overlijden wordt het lichaam in een cocon, in een mengsel van hooi en stro, gelegd. Gedurende 40 dagen zal het ontbindingsproces het lichaam omzetten tot vruchtbare aarde waarin alle DNA en medicijnen tot moleculair niveau worden afgebroken. Door de cocon wordt lucht gevoerd en er is koolstof toegevoegd aan het hooi en stro waardoor het proces van ontbinden veel sneller gaat dan bij begraven. Dat proces duurt veel langer omdat er zo diep onder de grond vaak geen zuurstof bij kan komen
Het is een bijzonder en nieuw proces waarin we in de komende jaren de ruimte krijgen om onze tradities en rituelen rond het overlijden en afscheid een nieuwe vorm kunnen geven of juist bekende vormen kunnen handhaven als we dat willen. 40 dagen is in veel culturen een periode van overgang, van transitie naar een andere vorm. Het is zo mooi dat dit proces in deze tijd plaats vindt waarbij weer nieuwe rituelen kunnen ontstaan.
Wat zijn voordelen of gunstige aspecten van veraarden?
Veraarden biedt een oplossing voor de uitdagingen die we op dit moment in de wereld, en ook in Nederland, hebben. Een schaarste aan ruimte en energie. Bij veraarden leggen we minder lang beslag op de beschikbare ruimte zoals bij begraven, hebben we bijna geen energie nodig zoals bij cremeren en worden er geen chemicaliën en veel water gebruikt zoals dat bij resomeren gaat gebeuren. Daarbij hebben we geen uitstoot en is de aarde die overblijft na dit proces vruchtbare grond die we kunnen gebruiken voor herstel van onze natuur.
Waar komt de sterk groeiende belangstelling voor veraarden vandaan?
Veraarden is een heel rustig en tegelijkertijd natuurlijk proces. Als we in de natuur kijken naar de planten- of dierenwereld dan is een dode boom of een dood dier een voedingsbodem voor de natuur om hem heen. Veel mensen vinden het proces van verbranden bij crematie of oplossen in water en chemicaliën bij resomeren een heftig en ingrijpend proces dat vervolgens ook nog veel belastend materiaal achter laat, zoals uitstoot en vervuild water. Met veraarden vallen die aspecten weg en is het een rustig en natuurlijk proces waarin ons lichaam in 40 dagen een voedingsbodem kan worden voor nieuw leven.
Word jij in jouw werk door iets of iemand geïnspireerd?
Een grote inspiratiebron voor mij is de natuur. Aan de ene kant is dat de kringloop in de natuur die voor mij een troostend beeld geeft van de dood. Zoals Toon Hermans dat zo mooi beschrijft in zijn gedicht: ‘Zo heeft de aarde ons geleerd, dat al wat sterft zal bloeien.’ Aan de andere kant geeft de natuur ons ook een bepaalde rust en de mogelijkheid van ‘terugkomen’ bij jezelf. Als ik in mijn werk een moeilijke, pijnlijke en verdrietige dag meemaak dan help niets mij beter dan een wandeling in de natuur.
Vanuit het beeld van die ‘helpende’ natuur en de ‘toevalligheden’ die ik in mijn werk tegenkom, vind ik inspiratie in de antroposofie en in een holistisch wereldbeeld. Een holistisch wereldbeeld gaat ervan uit dat ‘het geheel meer is dan de som der delen’.
Daarbij ervaar ik een spirituele wereld die nauw is verbonden met onze materiële wereld en die een eigen ontwikkeling, een eigen wens heeft om samen te werken. Deze stromingen geïnspireerd op het werk van onder andere Rudolf Steiner kunnen soms een antwoord geven of een weg openen om verder te ontdekken en antwoorden te zoeken op de vragen die wij vanuit een puur materialistische visie soms niet kunnen begrijpen.
In mijn werk kom ik veel in situaties waarin de naasten deze visie misschien niet kennen of niet delen – en dat is natuurlijk ook prima. Maar ook dan merk je soms dat naasten die hun hele leven hebben geloofd dat het na de dood is afgelopen toch de vraag stellen, is dat wel zo, zou er niet toch nog iets zijn na dit leven? De poort naar die andere wereld staat een stukje open – net als bij de geboorte – en we worden gevoelig voor datgene wat we ervaren zonder dat we dat misschien met ons hoofd kunnen begrijpen.
We zullen het misschien nooit zeker weten, maar in mijn werk en voor mijzelf merk ik dat de gebeurtenissen die wij toevalligheden zijn gaan noemen een grote troost kunnen bieden aan de naasten die afscheid moeten nemen. Het kan houvast geven in de moeilijke tijd die komen gaat om zonder die ander de draad van het leven weer op te pakken. Die troost en steun gun ik ieder die afscheid moet nemen van een dierbare.
Meer weten over veraarden? Bezoek dan de website.
Foto: Cees Wouda