‘De laatste 1000 dagen’ – hoe doe je dat goed?
BLOG Machteld Huber – nr. 16
Inmiddels ben ik na de verhuizing wel weer een beetje met mijn neus boven water gekomen en pak ik het ritme van de blogs weer op. Bij een lezing over ouder worden, die ik recent mocht houden voor professionals die met ouderen werken, vroeg ik aan het eind: vergeet ik nog iets? En ja hoor: meerdere mensen noemden ‘eenzaamheid’. Ik realiseerde mij met schrik dat ik dat eigenlijk wel wist maar omdat het in mijn eigen leven absoluut (nog) geen thema is, had ik daar nog niet aan gedacht. Maar het is bekend dat veel ouderen inderdaad eenzaam zijn.
Mij bezinnend op dat thema herinnerde ik mij een oude dame die aangaf echt eenzaam te zijn en aan wie gevraagd werd of zij wilde meehelpen bij het bezoeken van eenzame ouderen. Dat bleek een schot in de roos, een echte win-win-situatie.
En met dát voorbeeld realiseerde ik mij dat ik ook in mijn blog het plaatje wil delen, waarmee ik mijn lezingen vaak begin en dat wat mij betreft een sleutel tot een antwoord op het vraagstuk ‘eenzaamheid’ bevat. Dit is onderstaand plaatje. Het komt uit een boek dat lang geleden heel populair was: ‘De levensloop van de mens’ van Bernard Lievegoed.
Twee verschillende levensloopcurves
Wat mij zo aanspreekt in dit plaatje is het verschil tussen de doorlopende lijn en de gestippelde lijn in de levensloop van de mens. De doorlopende lijn toont onze fysieke, biologische ontwikkeling en die volgt duidelijke wetmatigheden: we groeien op, zijn een periode sterk en gezond en al vanaf ons 40e (!) begint een neergaande lijn van veroudering en verminderde vitaliteit. Je hebt wel enige invloed, maar uiteindelijk gaan we allemaal dood. De gestippelde lijn toont onze geestelijke (psychische) ontwikkeling. En daar hebben we wél enige mogelijkheid tot een keuze. Je geestelijke levensloop kan de biologische lijn volgen maar dat hoeft niet persé. Bij die gestippelde lijn staan begrippen die ik heel inspirerend vind: ‘ontvangen’ in de eerste 20 jaar, ‘verwerken’ van 20 tot 40 jaar en dan staat er een begrip bij de stippellijn die vanaf het 40e niet omlaag maar omhoog gaat en dat is ‘schenken’. Dat vind ik een prachtige term die perspectief biedt.
De fase van het schenken
Ik herken de keuzemogelijkheid in mijn eigen situatie ook heel duidelijk. Het lijf, ik noem dat de verpakking, wordt ouder, stijver, vaak pijnlijk en vervelend en dat is niet makkelijk. Ik zou daar somber van kunnen worden maar ik beleef ook iets anders. Ik merk ook dat er psychisch ruimte komt. Er is inmiddels levenservaring opgebouwd, ik heb veel al wel eens meegemaakt en snap beter dan vroeger ‘hoe de hazen lopen’, ik hoef mij niet meer zo te bewijzen. Dat zijn belevenissen die ik – let wel – niet direct na mijn 40e, maar wel gaandeweg meer en meer krijg. En dan ga ik beleven dat ‘schenken’, op wat voor manier dan ook, een vreugde wordt. En ook weer mogelijkheden biedt om meer aandacht voor en contact te hebben met andere mensen. En dat is voor mij een bruggetje naar de eenzaamheid. En juist nu ik daarover nadenk, kom ik een nieuw begrip tegen, dat daar precies op aansluit.
Voorzorgcirkels
Onlangs was ik als deelnemer op een congres en daar hoorde ik over ‘voorzorgcirkels’. Die naam is bedacht door Henk Geene, die in de zorg werkte en nu zelf ouder wordt en vindt dat zijn (en mijn) generatie vooruit moet kijken en problemen, zoals hij ze uit zijn werk kende, moet voorkomen. Hij pleit ervoor dat mensen die bij elkaar in de buurt wonen, in een straat of in een flatgebouw, met een groep van tien of iets meer mensen samen een netwerk vormen, waarbij zij met elkaar afspreken elkaar te helpen als er behoefte is aan hulp of steun bij iets. Dat kan een fysiek probleem zijn, maar ook een klein klusje in huis of zo. Binnen dat netwerk zijn dan twee mensen de ‘verbinders’. Mensen met een behoefte melden zich bij hen en de verbinders kijken wie uit deze ‘voorzorgcirkel’ hierbij zou kunnen helpen. De mensen uit deze groep kennen elkaar dus en weten hoe het met ieder gaat. Zij hebben aandacht voor elkaar. Ook dat is een vorm van ‘schenken’. Henk Geene spreekt van ‘Voorzorgcirkels als antwoord op vergrijzing’. Op internet is daar informatie over te vinden.
De Nationele Denktank
Tot slot nog een ander vrolijk makend nieuwtje. Er bestaat De Nationale Denktank (DNT). In de DNT houdt een groep van zo’n 20 getalenteerde net afgestudeerde jonge mensen zich gedurende 4 maanden bezig met een actueel onderwerp. Hun opgave is om creatieve oplossingen te bedenken. En het thema van de DNT van het najaar 2023 was ‘Betekenisvol ouder worden’. Ik had de eer een verhaal te mogen houden bij de start van dit project en vertelde over ‘De laatste 1000 dagen – oud worden, hoe doe je dat goed?’ en de diverse thema’s die daar volgens mij bij horen, waaronder de noodzaak en het belang van ‘ontspullen’. De Denktankers hebben in hun project met heel veel ouderen gesproken en daarbij bleek inderdaad onder andere dat het hebben van veel te veel spullen voor veel ouderen een probleem is. Het belemmert om te verhuizen naar een kleinere woning maar mensen vallen ook over hun spullen en het belangrijkste probleem is dat ze gewoon niet weten waar en hoe ze moeten beginnen met opruimen.
‘De ontspulknul’
Met de kennis van dit probleem van het teveel aan spullen – naast uiteraard andere thema’s waar ouderen over vertelden – hebben twee Denktankers een hele leuke en creatieve oplossing bedacht, namelijk ‘De ontspulknul’. Jan Bosma en Iris Eggink bieden (samen met een groeiende groep anderen) aan om mensen op weg te helpen met opruimen en dat blijkt in de praktijk goed te werken. Tevens organiseren zij in buurten zogenaamde ‘ontspuldagen’, waarbij een hele wijk een hele dag aan de slag gaat met opruimen. Spullen krijgen zoveel mogelijk een tweede leven, via de Kringloop of op een andere manier, of worden verantwoord afgevoerd. Ik vind dit een geweldig initiatief en het leuke is dat er veel belangstelling voor bestaat, ook in de media. Gemeentes blijken ook zeer geïnteresseerd. Mocht je er meer over willen weten: op internet zijn ‘de ontspulknul’ en de ‘ontspuldagen’ makkelijk te vinden.
Tot zover voor nu. Ik groet je weer heel hartelijk!
Machteld Huber, voormalig huisarts en onderzoeker. Ontwikkelde het brede begrip Positieve Gezondheid, waarbij zingeving centraal staat. Zij volgt haar eigen ‘laatste 1000 dagen project’ en deelt haar belevenissen in periodieke blogs op de website van het Landelijk Expertisecentrum Sterven
Ben je benieuwd naar eerdere blogs van Machteld, lees ze hier.