Het is geen nieuwsfeit dat wij steeds langer leven. Daarnaast is religie een steeds minder grote rol gaan spelen in het leven van veel mensen. Het maakt dat Nederlanders meer en meer de regie over het eigen levenseinde wensen. Het gaat dan om de dood waar we zelf voor kunnen kiezen en waar we hulp voor kunnen vragen. Dit zelf kunnen kiezen, krijgt veel aandacht in de media en is kenmerkend te noemen voor de stervenscultuur anno nu in ons land. Het Landelijk Expertisecentrum Sterven ziet sterven als een kostbaar en wezenlijk proces van ieder mens en wil graag iets naast deze ontwikkeling zetten.
Wat dreigen wij te verliezen?
Wat zijn dan de mogelijke gevolgen van die luider wordende roep om regie? Wat dreigen wij als samenleving te verliezen?
Een eerste zichtbaar gevolg is verlies van spirituele en culturele betekenis. Binnen Europa zijn Nederlanders de warmste voorstanders van euthanasie, zo blijkt uit de European Values Study. Wereldwijd echter, kennen veel mensen het stervensproces en de overgang naar een hiernamaals een spirituele en/of culturele betekenis toe. Als mensen minder vaak een natuurlijk dood meemaken, kunnen deze aspecten van het stervensproces verloren gaan. Dat leidt tot een alsmaar verdergaande verschraling van de stervenscultuur in ons land.
Een tweede gevolg is dat steeds minder mensen ervaren wat een stervensproces in al zijn facetten inhoudt. Een natuurlijk sterfbed duurt zolang als het duurt. Juist de tijd die de stervende gegeven is, stelt alle betrokkenen in staat om samen toe te groeien naar het onvermijdelijke einde. Het vergemakkelijkt de overdracht van kennis, familiewaarden en tradities. Stervenden en hun naasten kunnen zich richten op de relationele en spirituele aspecten van sterven. Een dergelijke voorbereiding geeft niet alleen rust in het hoofd en vrede in het hart, maar voorkomt ook dat verlies nog zwaarder is, dan het al is.
Op weg naar gedeelde rituelen
Onze samenleving lijkt eraan toe te zijn nieuwe rituelen te ontwikkelen voor de scharniermomenten in ons leven. Want waar ontkerkelijking en daarmee de verdwijning van traditionele rituelen rondom sterven – zoals bijvoorbeeld de ziekenzalving – feiten zijn, blijkt ook uit onderzoek dat vooral jongere generaties geloven dat er meer is tussen hemel en aarde. De bloeiende opkomst van nieuwe ritueelbegeleiders laat daarnaast zien dat ondanks de schijnbaar maakbare samenleving de behoefte aan zingeving niet afneemt.
Een eerste stap naar herwaardering van het proces van sterven en de dood in onze samenleving, is misschien wel dat wij weer komen tot gedeelde rituelen en gebruiken waardoor wij tot het besef komen dat het tijd is voor een ander verhaal.
Fotoboek Wereldwijde stervensrituelen
En daarom lanceert het Landelijk Expertisecentrum Sterven – in navolging van onze reizende tentoonstelling – het imposante en boeiende fotoboek over uiteenlopende manieren waarop mensen wereldwijd de dood tegemoet treden. De dood die altijd omgeven is door mysterie en door specifieke cultuurgebonden symbolen, rituelen en tradities. Met de foto’s in dit boek maken we een rondreis langs verschillende culturen, die allemaal op een andere manier omgaan met het stervensproces en hun overledenen.
Als Landelijk Expertisecentrum Sterven hopen wij dat dit fotoboek, met het werk van fotograaf Heleen de Graaf, een uitnodiging is om je horizon te verbreden en je blik op sterven te verruimen. Ook hopen wij dat het inspiratie geeft om na te denken over het stervensproces. Wat is voor jou belangrijk en voor je dierbaren? En praten jullie daar dan samen over?
Ik ben ervan overtuigd dat de indrukwekkende inkijk in andere culturen – die Heleen de Graaf met haar fotografie ons biedt – kan bijdragen aan een ander verhaal over sterven. Een verhaal over intimiteit, verbondenheid en heling.
Bezoek onze webshop voor het fotoboek Wereldwijde Stervensrituelen.