Verbinding, de garantie voor een waardig levenseinde?
In eerste instantie werd ik niet warm van ‘Het maakt uit hoe je sterft’, een bundel zeer uiteenlopende artikelen over het levenseinde. De inzet van het boek is om alternatieve benaderingen van het levenseinde te bieden in plaats van euthanasie. Niet alle auteurs slagen daarin zonder de gangbare euthanasiepraktijk met zoveel woorden te veroordelen. Wat jammer is. Want het debat polariseert en dat kunnen we ons niet veroorloven.
De redactie had wat mij betreft strenger moeten zijn op insinuerend taalgebruik zoals: ‘De communicatie met de VU was zoals gewoonlijk abominabel’ (pag 26) en bij een betwiste euthanasie: ‘Ik heb nagedacht om er een melding van te maken, maar heb dat niet gedaan. (…) Bovendien vermoedde ik dat de SCEN-arts er wel wat moois van zou breien.’ (pag 192).
Het maakt uit hoe je sterft. De kwaliteit van ons sterven is in het geding, dus bederf het gesprek daarover niet door verdachtmakingen.
Toch werd ik warm van de bijdragen van Jolien Wilmar, Madeleen Winkler en Ingrid Deij. Verhalen met een intensiteit die alleen ontstaat als je dichtbij stervende mensen hebt mogen komen en hun vertrouwen hebt gekregen. Verreweg de meest indringende bijdrage komt van Heleen de Weger. Zij geeft mensen in verschillende stadia van dementie een gezicht en een verhaal. Zonder valse romantiek en met een flinke nuchterheid over de ontluistering die met dementie samengaat. Waar je hier en daar in de bundel al kunt lezen over verbroken verbindingen, krijg je bij Heleen de Weger aanwijzingen om anders, liefdevol, aandachtig te proberen om opnieuw te verbinden. Met mensen die in een eigen stadium van onthechting en afsluiting zijn. En ze doet een oproep:
‘Een mens met dementie vraagt de ander niet om te doden, maar om het leven in stand te houden, door niet alleen voor zichzelf, maar voor twee te leven.’
Verbinding tot het einde, dé garantie voor een waardig levenseinde? Laten we het daarover hebben.
Het maakt uit hoe je sterft, samengesteld door Thom Kloes. Uitgeverij Christofoor, ISBN 9789060388693
De kritiek op de redactie is voor het plaatsen van deze recensie met de samensteller van de bundel besproken.