Laat in de vrijdagmiddag komt er bij de Dienst Geestelijke Verzorging van het ziekenhuis een consultaanvraag binnen via de verpleging. Het gaat om een man, een vijftiger. Ik wil eigenlijk naar huis, ben al aan het afronden, mijn diensttijd zit erop, het is weekend.
De tijd loslaten
Als ik toch naar de afdeling loop en op zijn kamer kom, zie ik een leeg bed. De patiënt is net opgehaald voor een MRI. In de stoel naast het lege bed wacht ik tot hij terugkomt. Ik hoor de geluiden van de verpleegkundigen op de gang, de bedrijvigheid, het gerammel van etenskarren. In een flits voel ik de beleving van het patiënt zijn, zo is het dus als je in een ziekenhuiskamer ligt. Wat een andere wereld is dit. Als geestelijk verzorger sta ik in het gewone leven, de patiënt met wie ik straks in gesprek zal zijn verblijft in die andere wereld die losgekomen is van het gewone leven. Ik kom tot rust en ervaar de rijkdom van het naar binnen keren nu de drukte van de dag van me afvalt. Ik wacht, laat de tijd los, het maakt me niet zoveel meer uit hoe laat ik thuis zal zijn. Er is ineens veel ruimte in mij.
Tot rust komen
Dan komt de patiënt binnen, een grote man in een zwarte badjas, met donkere haren tot op zijn schouders en een wit verband over zijn linkeroog. Hij stelt zich voor als Vincent en vertelt dat heel veel oud verdriet hem onverwachts overviel, verdriet vanaf zijn prilste jeugd. Hij had twee uur zitten huilen. De dokter had hem aangeraden met iemand te gaan praten. Eerst vond hij een gesprek niet nodig, gaandeweg zag hij er toch de noodzaak van. Uitgebreid vertelt hij zijn levensverhaal. Zijn moeder is na zijn geboorte in het kraambed overleden. Toen hij twintig was, verongelukten zijn vader en beide broers. Een paar maanden daarna maakte zijn zus een eind aan haar leven en bleef Vincent alleen over. Ook is er seksueel misbruik geweest. Na veel moeite kreeg hij eindelijk zijn leven op orde. Hij bleef alleen maar vond onderdak bij een vriendin. En nu komt dit. Hoewel hij al lange tijd klachten had, had hij niet verwacht dat de MRI iets bijzonders zou laten zien. Maar zojuist bleek dat er iets is gevonden in zijn hersenen en het ziet er niet goed uit. Hij is schrijver en heeft na twee romans juist een gedichtenbundel uitgebracht. Er komt een boekpresentatie en er zijn lezingen door het hele land gepland. Hij zal alles moeten afzeggen. Het wordt een lang gesprek dat we afsluiten met het zoeken naar zijn krachtbronnen. Hij zegt dat hij door het gesprek tot rust is gekomen.
Spanning
Na enkele dagen wordt de diagnose meegedeeld: longkanker met uitzaaiingen in de hersenen en geen enkele kans op genezing. Vincent wil euthanasie. Als hij dit zegt, raakt hij erg emotioneel. Er volgt een lang gesprek met de huisarts, waarbij ik op Vincents verzoek aanwezig ben. In het gesprek wordt ook de mogelijkheid van versterven en palliatieve sedatie uitgelegd, zodat hij meer bewust zijn keuze kan maken.
Als Vincent naar huis gaat, zegt hij dat hij nog veel in zijn hoofd zit. Ik bied aan, zodra hij eraan toe is, bij hem thuis te komen voor de verwerking van het heftige gebeuren in korte tijd. Ik zou hem kunnen helpen met een meditatieoefening om meer uit zijn hoofd bij zijn gevoel te komen. Het gesprek vindt enige tijd later plaats in zijn tuin. Vincent vertelt dat de huisarts morgen zal komen voor de euthanasie. Het is onwezenlijk, voor ons allebei. Het proces gaat zo ontzettend snel. Hij vindt wel dat het past bij wie hij is en hoe hij heeft geleefd: altijd volop en vol passie. En toch, sinds vanmiddag voelt hij spanning, zijn hart slaat snel en hij kan niet tot rust komen. Hij heeft nu meer behoefte aan het samen kijken naar die onrust, waar het vandaan komt en hoe het te verminderen is, dan aan de eerder gemaakte afspraak een meditatie te doen. Hij is al bij zijn gevoel gekomen en juist dat veroorzaakt die onrust. We proberen zijn onrust te begrijpen. Er is geen boosheid om alles wat hij heeft meegemaakt en wat er nu in zijn leven gebeurt. Hij voelt alleen maar berusting en ook veel dankbaarheid voor al het goede dat hij sinds de diagnose heeft ontvangen, ook van mij. Het is voor hem helemaal goed zoals het is. Hij is open en we begrijpen elkaar goed. Maar zijn onrust gaat niet weg.
Dieper zien
Ik weet niet wat ik verder nog kan doen. Stil zitten we bij elkaar. De vogels fluiten, de forsythia bloeit felgeel en de zon is heerlijk warm. Opeens zie ik dieper en begrijp de bron van zijn onrust. Tot nu toe heeft hij nog nooit gezegd dat hij doodgaat, hij zegt steeds dat hij gaat slapen. Waar komt dat heldere inzicht ineens vandaan? Uit de filosofie van Emanuel Housset is bekend dat je zelf centraal staat zolang je bezig bent met de vraag wat goed handelen is.
Als je je echt laat raken door het lijden, ben je met je aandacht bij de ander, in plaats van de vraag hoe je een situatie kan oplossen, omdat jij dat graag wilt. Door niet meteen te gaan zeggen of doen wat jij denkt dat goed is, maar stil te zijn, leeg te worden van jezelf, en met volledige aandacht en oordeelloos bij de ander aanwezig te zijn, kan een diepe solidariteit ontstaan. Je gaat de ander echt zien en als vanzelf weet je wat de ander nodig heeft.
Erkenning
Van binnen zal Vincent weten dat hij gaat sterven en dat gegeven wil erkend worden. Ik vraag of hij hardop kan uitspreken dat hij morgen gaat sterven. Hij huilt en legt uit dat slapengaan voor hem altijd een heerlijk moment is. Ik zeg dat het nu niet meer om slapen gaat, euthanasie betekent dat hij sterft. Hij durft het niet te zeggen. Hij erkent heel bang te zijn voor het sterven, ondanks zijn besluit tot euthanasie, dat staat vast. Hij huilt intens, met diepe uithalen. Dan komt hij naar mij toe, houdt mij vast en fluistert: ‘Ik ga sterven.’ Het komt zo zacht uit zijn mond. Het is zeer ontroerend voor hem en voor mij ook. Hij voelt dat het nu goed is.
Het ga je goed
Als we afscheid nemen houden we elkaar een tijdje vast. Dat laat hem opnieuw huilen. Hij bedankt me voor wat ik voor hem gedaan heb en zegt: ‘Het ga je goed.’ Dat zijn zijn laatste woorden voor mij. Ik zeg: ‘Met jou gaat het ook goed komen Vincent.’ Morgenavond is hij dood, dat is niet te bevatten. Voor altijd weg. Een paar weken geleden had ik nog nooit van hem gehoord, nu is hij als een goede vriend geworden.
Naar binnen keren, een belangrijk proces voor zowel de zieke als voor de zorgverlener.