Artsen schrijven nog te vaak onnodige medicijnen voor aan terminale patiënten. Uit onderzoek van het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (Nivel)[i] blijkt dat middelen als bloeddruk- of cholesterolverlagers vaak tot de laatste dagen worden gegeven, terwijl ze geen enkel effect meer hebben op de kwaliteit en de duur van leven. Daarmee worden stervenden belast met zinloze behandelingen en verwordt sterven tot een gemedicaliseerd proces.
Dit gaat in tegen de richtlijn in de palliatieve zorg: niet langer genezen of verlengen, maar de kwaliteit van de laatste levensfase centraal stellen. Toch houden artsen vast aan hun reflex om altijd “iets te doen”.
De automatische piloot van medicatie
Voor veel artsen is het voorschrijven van medicijnen een automatisme. Hun hele opleiding draait om behandelen en genezen, niet om loslaten. Het gevolg: zelfs in de laatste levensweken krijgen patiënten pillen die hun lijden niet verlichten, maar hen mogelijk extra belasten.
Sterven is echter geen medisch falen. Het is een wezenlijk onderdeel van het leven, dat vraagt om een andere houding en expertise.
De arts als enige autoriteit
Aan het sterfbed is de arts nog altijd de ultieme autoriteit. Maar sterven is méér dan fysiologie: het raakt aan emoties, relaties en spiritualiteit. Wanneer alleen de arts het laatste woord heeft, blijven andere perspectieven onbenut. Zo sluiten we de deur voor zorgprofessionals die dagelijks naast stervenden staan en vaak beter zien wat helpt en wat niet.
Onbenut potentieel aan het bed
Het Landelijk Expertisecentrum Sterven heeft de afgelopen jaren honderden verpleegkundigen, verzorgenden en vrijwilligers opgeleid die het stervensproces vanuit een bredere blik begeleiden. Hun ervaring leert dat er vaak weinig ruimte is om hun inzichten met artsen te delen. Terwijl juist hun kennis kan bijdragen aan passende en menslievende zorg.
Door hun stem niet serieus te nemen, laten we een enorme bron van ervaring liggen. Dat is niet alleen een gemis, maar ook schadelijk: de kans op onnodig medisch handelen neemt toe, terwijl aandacht voor de emotionele en spirituele dimensies afneemt.
Meer dan evidence-based alleen
In de zorg domineert de evidence-based benadering. Voor de terminale fase is dat te beperkt: sterven laat zich niet vangen in cijfers of richtlijnen. Het is een complex samenspel van lichamelijke, emotionele en spirituele ervaringen. Terwijl artsen vaak in de medische kaders blijven hangen, kijken verpleegkundigen en vrijwilligers vanuit een breder perspectief. Dat levert juist in de laatste levensfase meer waarde op.
Naar een bredere benadering
De rol van artsen in de palliatieve zorg blijft belangrijk, maar het is tijd om de horizon te verbreden. We moeten de kennis en ervaring van alle zorgprofessionals – verpleegkundigen, verzorgenden en vrijwilligers – erkennen en inzetten. Hun bijdrage maakt sterven niet alleen draaglijker, maar vooral menselijker.
Sterven is geen medische mislukking, maar een proces dat bij het leven hoort. Door te luisteren naar wie dagelijks naast stervenden staat, kunnen we onnodige medicatie stoppen en de laatste levensfase teruggeven aan de mens.
[i] Bron: Voorschrijven van medicatie door de huisarts in 2023. Palliatieve zorg in Nederland: feiten en cijfers. Utrecht: Nivel, 2025 (publicatiedatum 21 augustus 2025)