Recentelijk kwam ik in contact met een hoogleraar geneeskunde verbonden aan een academisch ziekenhuis. Wat hij met mij deelde, maakte onmiskenbaar de enorme kloof binnen de medische wereld duidelijk. Deze arts heeft een bijzondere gave: hij voelt aan of droomt soms over de dood van naasten. Zo wist hij bijvoorbeeld, voordat het zich voltrok, dat zijn vader zou sterven. En ook droomde hij van een vriend van zijn vader die ziek was. Toen hij zijn moeder hierover belde, klonk ze optimistisch. Maar slechts twee dagen later ontving hij het nieuws dat deze vriend, juist op het moment dat hij zijn moeder had gebeld, onverwacht was overleden. Bij zijn patiënten ervaart hij soms ook intuïtieve ingevingen over de diagnose, waarbij zijn onderbuikgevoel nogal eens bevestigd wordt door medische scans.
Evidence-based versus ervaren werkelijkheid
Dit alles kan niet eenvoudigweg worden verklaard, maar het is duidelijk: deze arts is hoog sensitief. Hij vertelde me over de continue stress die dit met zich meebrengt in een wereld die gefocust is op harde wetenschap. Een wereld waar rationele data en meetbare resultaten de boventoon voeren. Over intuïtie, iets dat voor deze arts zo vanzelfsprekend is, wordt vaak lacherig en geringschattend gedaan of weggezet als onzin.
Over bijzondere bewustzijnservaringen wanneer de dood nadert, de zogenaamde levenseinde-ervaringen, wordt met nóg grotere terughoudendheid gesproken. Stervenden, naasten en zorgverleners voelen maar al te vaak de druk om dit soort ervaringen te verzwijgen. Vaak zijn ze bang niet geloofd te worden of, erger nog, voor gek te worden verklaard. Toch biedt erkenning van deze ervaringen steeds weer opnieuw balsem voor de ziel, zo bleek ook uit de ontmoeting die ik met deze medicus had.
Zijn verhaal is echter niet uniek. Er zijn meer zorgverleners die met deze spagaat van twee werelden worstelen: de wereld van wetenschappelijke precisie waarin alles evidence-based en nuttig moet zijn, én de wereld van de ervaren werkelijkheid. Omdat de huidige medische wetenschap een materialistische wetenschap is waarbij alleen telt wat je kunt meten, objectiveren, dupliceren en falsificeren, tellen ervaringen als deze simpelweg niet. Het moet een eenzame weg zijn voor deze en andere zorgverleners die hiermee worstelen.
Bronnen van ongekende en diepe kennis
De wetenschap gaat nog altijd uit van de nooit bewezen hypothese dat het bewustzijn een product is van de hersenen. Dat het ook wel eens zou kunnen zijn dat de hersenen een faciliterende functie hebben, haalt alles wat medici ooit geleerd hebben onderuit, haalt het hele wereldbeeld overhoop. Maar ook onze opvattingen over het leven, de dood en alles daartussenin zullen totaal veranderen. Het is een verandering die hoognodig is, vooral gezien het gebrek aan aandacht voor ervaringen die ons verstand te boven gaan in de medische wereld en in de palliatieve zorg.
Wat mij betreft is het tijd voor een nieuwe benadering. Een benadering die een radicale herwaardering van sterven behelst, waarbij inzichten en ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn niet gebagatelliseerd of ontkend worden, maar beschouwd worden als bronnen van ongekende en diepe kennis over het leven.
Tijd voor een nieuwe benadering
Zolang het medische en palliatieve landschap echter uit blijft gaan van een materialistisch mensbeeld, blijft dit een uitdaging. En juist daar ligt ook een kans: als artsen zoals de hoogleraar die ik sprak hun verhalen en ervaringen durven te delen, kan een nieuwe benadering worden omarmd. Een benadering waarin de dood en het leven vanuit een verruimde blik worden bekeken. Dit is een noodzakelijke stap, niet alleen voor de artsen zelf maar vooral voor stervenden en hun naasten. Want uiteindelijk is het de erkenning van onze menselijke ervaringen, vooral op het sterfbed, die ons helpt om deze realiteit onder ogen te komen en alle facetten ervan te omarmen.
Verbinding en intuïtie
De weg naar verandering in de medische wereld is lang en vol hobbels, maar erkenning is de eerste stap. Het is tijd om de stem van de arts en die van stervenden te verenigen, zodat we samen de vragen die het leven oproept, kunnen verkennen. Het besef dat verbinding en intuïtie ook een plaats verdienen binnen de medische wereld, kan alle betrokkenen – en vooral degenen die de laatste fase van hun leven ingaan – enorm veel steun bieden.
Note: Meer over een inclusieve, postmaterialistische benadering, de zogenaamde zeven-lagen benadering, is te lezen in Licht op sterven. Inzichten en ervaringen vanuit een verruimd bewustzijn | Ineke Visser | AnkhHermes (november 2024)
Het boek is te reserveren in de webshop van Landelijk Expertisecentrum Sterven