Sinds mijn 19e levensjaar beoefen ik yoga en meditatie. Enkele jaren voordat ik bij Hospice de Liefde kwam, diende de dood zich steeds nadrukkelijker aan tijdens mijn meditaties. En niet alleen de dood, maar ook angst die gepaard gaat bij het volledig loslaten, een toestand van ontwaken en helderheid die nagestreefd wordt in de meditatie. Die angst had niet zozeer betrekking op mijn eigen eindigheid, ‘een ik’ dat er niet meer is, maar vooral een angst om er niet meer voor anderen te kunnen zijn. Ik weet nog dat ik tegen mijn meditatie-leraar op dat moment verzuchte: “Wat moet er dan met anderen gebeuren, wie gaat hen helpen?”. Hij stelde me gerust dat het nog niet aan de orde was.
Hospice de Liefde
Ik was 6 jaar lang voorzitter van de landelijke Stichting Inzichts Meditatie (SIM) die vipassana-meditatie bevorderd. Vipassana-meditatie komt voort uit het Theravada boeddhisme zoals dat in onder andere Burma, Thailand en Sri Lanka beoefend wordt. De toepassing van mindfulness is daar weer uit voortgekomen. Ik ging stoppen als bestuurder bij de SIM en zocht iets dichter bij huis. Precies op dat moment, eind 2019 kwam Hospice de Liefde in Rotterdam op mijn pad. Ik ben begonnen door deel te nemen aan de leergang voor nieuwe vrijwilligers en maart 2020 ging het hospice open voor gasten.
Boeddhistische inspiratie
In 1985 heb ik toevlucht genomen in het boeddhisme en Hospice de Liefde sprak me aan omdat het werkt vanuit boeddhistische inspiratie. Meer nog dan die inspiratie vind ik het heel fijn dat er gewerkt wordt met voor iedereen toegankelijke oefeningen zoals mindfulness en de kwaliteiten van het hart (compassie, liefdevolle vriendelijkheid, medevreugde en gelijkmoedigheid). Aangezien ik daar al veel ervaring mee had, en me graag inzet voor anderen, leek het me een mooi nieuw avontuur.
Als nieuwe vrijwilliger had ik wel de leergang doorlopen, maar ik had nog geen praktische ervaring in een hospice. De eerste dagen stond het zweet me op de rug. Gelukkig werd ik vakkundig en liefdevol meegenomen door de thuiszorgmedewerkers. De afgelopen vijf jaar hebben we in ons hospice een hechte gemeenschap opgebouwd van vrijwilligers, thuiszorgmedewerkers en coördinatoren om er te zijn voor onze gasten en elkaar. Daarbij inspireren en leren we van elkaar.
De gasten, het leven!
Hospice de Liefde is een bijna-thuis-huis. Daardoor spreken we van gasten en niet van patiënten en de thuiszorg heeft geen uniform aan. Door het contact met de gasten verminderde mijn angst voor de dood en begon ik meer en meer contact te maken met het leven, het leven van de gast, mijn leven en het leven van mijn dierbaren. Ik begin steeds meer de verwevenheid van dood en leven te zien. Door het intensieve contact met onze gasten kwam ik erachter dat er in wezen geen onderscheid is tussen de angst voor de dood en de angst voor het leven. Dat besef was het resultaat van een proces. Een van onze eerste gasten heeft voor mij daarbij een grote rol gespeeld:
Mevrouw was bij ons opgenomen met kanker. Zij had tijdens haar jeugd geen liefde gekend. In ons hospice leefde ze op en de liefde voor haarzelf en haar man kwam tot bloei. Hun kinderen keken vol verwondering hoe gaandeweg het verblijf de twee ouders nader naar elkaar toegroeiden. Het was juist de angst van deze mevrouw voor het leven en de overwinning daarop dat me zo diep geraakt heeft.
Dood en leven
Bij Hospice de Liefde is er voor nieuwe vrijwilligers een leergang die speciaal voor het hospice ontwikkeld is door de initiatiefnemer Ernst Kleisterlee (boeddhist) en twee psychotherapeuten Gerdy van Bellen en Ann Marie Hosking. Die leergang is ervaringsgericht, waarbij verlies, ongemak en het eigen stervensproces een plek hebben. In de leergang zit een oefening ‘visualisatie van het eigen sterven’. Deze oefening in combinatie met het contact met de gasten werkt voor mij als een proces van introspectie vanwaaruit ik de gast weer tegemoet kan treden. Dat proces heeft me nog meer doen inzien dat het leven en de dood twee kanten van dezelfde medaille zijn.
Inspiratie
Boeddhistische inspiratie is er zeker in mijn leven. Ik heb toevlucht genomen in het boeddhisme. Dat externe ‘etiket’ is voor mij echter volstrekt onderschikt aan mijn levenspad, mijn diepdoorleefde zijn. Dat pad is veel concreter, en praktischer. Het werkwoord ‘geloven’ heeft in mijn leven plaats gemaakt voor het werkwoord ‘mediteren’, oftewel hoe om te gaan met dat wat zich dagelijks aandient, en hoe daardoor inzichten ontstaan. Meditatie als hulpmiddel om tot inzichten te komen, maar niet de enige hulpmiddelen. Ik weet me ook geïnspireerd door de Stoa en door yoga. Inspiratie is voor mij niet plat of één dimensioneel. Het leven en de dood zijn veelkleurig.
Martine Batchelor
Martine is een van de personen die me in het bijzonder geïnspireerd heeft om het pad van inzicht te gaan. Martine is een meditatie-lerares. Zij heeft tien jaar lang in Zuid-Korea in een Zenklooster met nonnen gezeten. Zij heeft het altijd over ‘creative awareness’ en ‘creative engagement’. ‘Creative awareness’ wil zeggen dat je verschillende meditatiemethodes onderzoekt en kijkt wat bij jou past. Daarbij stimuleert ze een onderzoekende houding in plaats van ‘zo moet het’ of ‘zo doen we dat’. Vanuit die basis ga je dan de wereld in, treedt je anderen tegemoet door middel van ‘creative engagement’. Die ontmoeting doe je vanuit eenzelfde open, onderzoekende houding. Martine’s inspiratie helpt me nog elke dag in het hospice door gasten met een open niet-wetende houding tegemoet te treden. En uiteindelijk is mijn grootste inspiratiebron het contact met anderen.
Hans Gijsen (1959) is zorgvrijwilliger en voorzitter van het bestuur bij Hospice de Liefde in Rotterdam. Hij was werkzaam als psycholoog/coach en zangpedagoog. Hans is getrouwd en hij heeft twee kinderen en een kleinkind.