Onder de kop ‘Regels voor euthanasie bij dementerenden verruimd’ verscheen in de Volkskrant van 20 november 2020 het bericht waarin de Regionale Toetsingscommissies bekend maakten hun beoordelingscriteria voor artsen in de zogeheten Euthanasiecode op vier punten aan te passen. Zo hoeft de schriftelijke wilsverklaring niet meer juridisch perfect te zijn, krijgt de arts meer interpretatieruimte, mag de arts een wilsonbekwame patiënt vlak voor de euthanasie slaapmedicatie geven bij onrust en is er geen mondelinge bevestiging meer nodig van de patiënt met dementie.
Zowel de heer Kohnstamm, voorzitter van de Regionale Toetsingscommissies als de Nederlandse Vereniging voor het Vrijwillige levenseinde (NVVE) als het Expertisecentrum Euthanasie zijn blij met deze aanpassingen die als verheldering en verduidelijking worden aangemerkt en niet als verruiming van de regels. Gevraagd naar de reactie van het Landelijk Expertisecentrum Sterven, zei onze voorzitter Ineke Visser hierover bij NPO Radio 1 Dit is de Dag ‘vooralsnog niet enthousiast te zijn en evenmin overtuigd’.
Aanpassing van de vier beoordelingscriteria is een rechtstreeks gevolg van het arrest van de Hoge Raad in de zaak van de verpleeghuisarts Arends. Kohmann zegt daarover dat artsen zich geen zorgen meer hoeven te maken en niet meer bang hoeven te zijn voor Justitie. Of voor de toetsingscommissie. Los van de tragiek van de zaak voor de betreffende verpleeghuisarts, lijkt dit een verkeerd uitgangspunt. De vraag die opkomt is wie er nu werkelijk gediend is bij deze verruiming van de regels.
Verder schrijft de NVVE op haar website dat het moeilijk is om in gevallen van euthanasie bij dementie te voldoen aan de wettelijke criteria en dan heel specifiek aan de vereiste dat er sprake is van ondraaglijk lijden. Aanpassing zou de zaak voor artsen gemakkelijker maken. De vraag die hier opdoemt is of het feit dat het moeilijk is om aan de wet te voldoen, vergemakkelijking van de regels voor artsen rechtvaardigt. Bevinden wij ons niet op hellend vlak? Wat is de volgende stap? En mag een afweging ook moeilijk zijn? Iedere arts weet dat een euthanasieverzoek meer is dan een rationele afweging. Vooral als het patiënten met dementie betreft. Sterker nog er zijn maar weinig artsen die dit willen.
Uiteraard is niemand, ook wij niet, tegen helderheid en duidelijkheid. Het is echter zeer de vraag of uitbreiding van interpretatiemogelijkheden bijdraagt aan duidelijkheid. Daarnaast creëren deze aanpassingen de illusie dat wij daarmee dilemma’s oplossen. En dat is niet het geval. Welke aanpassingen er ook volgen, dilemma’s en spanningen op het sterfbed zijn niet uit te sluiten.
Het gevaar dat het Landelijk Expertisecentrum ziet is dat de onrust en de druk juist zullen toenemen. Zowel aan de kant van de patiënt en zijn familie als aan de kant van de behandelend arts. Hoewel wij als expertisecentrum sterven niet tegen euthanasie zijn is het onze missie om kennis en wijsheid over sterven als diepmenselijke ervaring – en als kostbaar en wezenlijk proces – uit te dragen. Wij blijven dan ook de ontwikkelingen volgen.
Luister hier de uitzending met Tijs van den Brink op Radio NPO1 Dit is de Dag terug.